We beginnen dit hoofdstuk met een overzicht van het saldo van deze programmabegroting. Dit lichten we vervolgens kort toe. Verder staan we stil bij de incidentele baten en lasten en ons structurele begrotingssaldo. Tenslotte geven we aan welke financiële uitgangspunten we hebben gehanteerd bij het opstellen van de begroting.

Nieuw beleid
In deze programmabegroting 2020-2023 zijn de speerpunten uit de kadernota financieel vertaald. We beoordelen jaarlijks in hoeverre we financiële ruimte hebben om plannen te versnellen of bij de stellen. Hierbij blijven we kijken naar kansen. De huidige financiële positie noodzaakt om hierin extra kritisch te zijn. In deze begroting hebben we voor belangrijke prioriteiten extra financiële ruimte vrijgemaakt. Onderstaand een samenvattend overzicht hiervan.

+ is nadeel: hogere uitgaven/lagere inkomsten
- is voordeel: lagere uitgaven/hogere inkomsten
bedragen x € 1.000

Bij de programma’s verderop in deze programmabegroting lichten we het nieuwe beleid toe (onderdeel 4.1).

Investeringsimpulsen  
In het coalitieakkoord “Kansen zien, kansen pakken” staat dat we twee investeringsfondsen gaan oprichten: “Centrumontwikkeling” en “Duurzaamheid”. Op deze twee terreinen zijn de ambities groot, is er breed politiek draagvlak en zijn er vooral incidentele investeringen noodzakelijk. Door de fondsvorming reserveren we geld voor realisatie van onze ambities op deze terreinen. In de begroting 2019 is € 2 miljoen gestort in investeringsfonds Stadshart en € 0,6 miljoen voor duurzaamheid.

Voor grote ambities willen we extra incidenteel geld vrijmaken.  Dit geld kan vrijgemaakt worden door de afroming van de algemene bedrijfsreserve van het grondbedrijf (zie paragraaf grondbeleid).
We verwachten voor 2020 een bedrag van € 7 miljoen. Dit bedrag kunnen we nu besteden. Daarnaast is een prognose gegeven voor toekomstige winsten. Deze zijn echter afhankelijk van werkelijke verkopen en geactualiseerde risico. Besteding van deze bedragen is dan ook (nog) niet mogelijk.

Samenvattend willen we het bedrag van € 7 miljoen als volgt inzetten:

Bedragen x €1.000

Bedragen x €1.000

Bovenstaande betekent dat we van de beschikbare € 7 miljoen op dit moment € 6,6 miljoen inzetten. Er resteert dan nog een bedrag van € 0,4 miljoen. Dit bedrag blijft binnen de algemene bedrijfsreserve beschikbaar omdat we eerst plannen concreter willen uitwerken.  We willen het restant en de toekomstige winsten blijven inzetten voor onze grote opgaven.

Opvallende post in het bovenstaande is een bedrag van € 0,9 miljoen om het resterende tekort van afval (na een tariefsverhoging van 15%) af te dekken. Dit doen we ten laste van deze ruimte, in afwachting op het nieuwe afvalbeleid.

We storten € 1,5 miljoen extra in het investeringsfonds Stadshart, zodat er in totaal € 3,5 miljoen in 2020 beschikbaar is. We gaan een integraal voorstel uitwerken om te komen tot een investeringsprogramma stadshart. Hierin brengen we diverse investeringsmogelijkheden in beeld en komen we tot een prioritering. Mogelijke investeringen zijn het Wal Kwartier (extra tekorten), TBL terrein, vergroening stadscentrum, stimuleringsregelingen centrum, Terwaenen, Eikenboomgaard en impulsgelden.

3O-ontwikkelingen
Samengevat geven de 3O-ontwikkelingen het volgende beeld:

+ is nadeel: hogere uitgaven/lagere inkomsten
- is voordeel: lagere uitgaven/hogere inkomsten
bedragen x € 1.000

Bij de programma’s verderop in deze programmabegroting benoemen we alle 3O-ontwikkelingen en lichten we deze toe (onderdeel 4.2).

Wat kunnen we anders of minder doen?
Om te komen tot een solide begroting zijn de volgende bezuinigingen nodig:

+ is nadeel: hogere uitgaven/lagere inkomsten
- is voordeel: lagere uitgaven/hogere inkomsten
bedragen x € 1.000

Bij de programma’s verderop in deze programmabegroting lichten we deze posten toe (onderdeel 4.4).

Septembercirculaire

De septembercirculaire is voor het jaar 2019 circa € 0,8 miljoen negatief. Dit komt doordat het Rijk dit jaar minder geld uitgeeft dan verwacht. De belangrijkste oorzaak hiervan is dat projecten op het gebied van infrastructuur en defensie doorschuiven naar latere jaren. Dit betekent een nadeel voor ons in 2019 en voordelen voor de jaren daarna. Voor de jaren erna is er sprake van een hogere algemene uitkering (van € 1 miljoen in 2020 tot € 1,7 miljoen in 2023). De voordelen worden veroorzaakt door hogere rijksuitgaven. Omdat de rijksuitgaven toenemen, ontvangen gemeenten ook extra geld (samen de trap op). Dit lichten we verder toe in bijlage 4.

Investeringen
Via deze programmabegroting stellen we ook investeringskredieten vast. De kapitaallasten van de investeringen zijn verwerkt in de lasten per programma. Als er sprake is van nieuwe investeringen hebben we dat gedaan via de 3O-ontwikkelingen of nieuw beleid bij de programma’s. In de paragraaf investeringsplan zijn alle investeringen opgenomen. Samengevat geeft dit het volgende beeld per programma:

Bedragen x € 1.000

Uit het overzicht blijkt dat we de komende jaren in totaal circa € 90 miljoen investeren. Voor een specificatie wordt verwezen naar betreffende paragraaf investeringsplan. Het vaststellen van de programmabegroting is de basis voor het uitvoeren van de investeringen. Daarbij is het totale investeringsbedrag per programma leidend. De in het investeringsplan opgenomen investeringsbedragen voor 2019 en 2020 zijn na het vaststellen van deze programmabegroting direct beschikbaar voor uitvoering. Investeringen waarvan de kaders nog onvoldoende duidelijk zijn leggen we apart aan de gemeenteraad voor. Dit zijn de investeringen die in de tabel paragraaf investeringsplan zijn aangemerkt met een “R”.

Om een goed oordeel te kunnen vormen over de begroting is het van belang om het saldo te corrigeren met incidentele baten en lasten. De baten en lasten die niet incidenteel zijn, zijn immers structureel van aard. Het structurele begrotingssaldo geeft aan of de structurele lasten met structurele baten worden afgedekt. Als dat het geval is, is de begroting structureel in evenwicht.
In de volgende tabel berekenen we het structurele saldo van de programmabegroting.

De conclusie hieruit is dat de begroting meerjarig structureel sluitend is. Dit met uitzondering van het begrotingsjaar 2020. Meerjarig is in 2023 het structurele saldo van de begroting € 112.000. Dit komt vooral doordat we geen structurele raming hebben opgenomen van de extra rijksinkomsten voor jeugdzorg.

Het saldo van incidentele baten en lasten wordt vooral veroorzaakt door grote, incidentele investeringen die opgenomen zijn voor het stadscentrum, waterveiligheid Maas, verschuivingen van investeringen in het MIP, afboeking van activa, investeringen in de organisatie en de invoering van de nieuwe Omgevingswet.
In bijlage 2 staat een specificatie van de incidentele baten en lasten.

In het coalitieakkoord ‘Kansen zien, kansen pakken’ is gekozen voor een solide financieel beleid met sluitende meerjarenbegrotingen. Er is gekozen voor stabiliteit. Wel willen we kansen benutten als deze zich voordoen. We vermijden extra bezuinigingen zoveel mogelijk.

De begroting 2020 en de meerjarenramingen 2021-2023 hebben opgesteld op basis van de volgende uitgangspunten:

1. Ons financieel beleid blijven we gedegen en solide vormgeven. We hebben een begroting die meerjarig (structureel) sluitend is. Tussentijdse beperkte, niet structurele, tekorten zijn aanvaardbaar als we deze uit reserves kunnen afdekken.
2. In de kadernota 2020-2023 is besloten om de begrotingsjaren 2022 en 2023 NIET sluitend te maken en voor die jaren te werken met een zichtbaar tekort van € 1,7 miljoen. Voor de uitvoering van jeugdzorg hebben we extra geld ontvangen, echter we worden niet structureel gecompenseerd voor hogere uitvoeringskosten. Aanvullend wordt landelijk onderzocht om te kunnen bepalen of, en zo ja in welke mate, gemeenten extra middelen nodig hebben. Daarnaast worden de komende maanden bestuurlijke afspraken gemaakt tussen het Rijk en VNG over hoe het jeugdstelsel effectiever, efficiënter en beter kan gaan functioneren. Zelf verwachten we dat de kostenstijgingen binnen jeugdzorg structureel van aard zijn (huidige inschatting € 1,7 miljoen). Vandaar onze financiële koers.
3. In de kadernota is besloten om het proces om te komen tot een sluitende begroting vorm te geven via:

• Prioritering van ambities (oud voor nieuw)
• Kritische blik op mogelijke voordelen jaarrekening 2018 en huidige begroting    
• Zoek naar mogelijkheden om je inkomsten te verhogen
• Onderzoeksrichtingen voor bezuinigingen.

4. We hebben een algemene reserve die in principe voldoet aan de gestelde normen (10% van de algemene uitkering).
5. We kijken jaarlijks kritisch naar alle reserves. In de nota reserves, die de gemeenteraad tegelijk met deze programmabegroting behandelt, lichten we de reserves uitgebreid toe.
6. We streven naar een lokale lastendruk van minimaal € 22,50 onder het landelijke gemiddelde. Voor de begroting 2020 is dit uitgangspunt gebleven. Uitgaande dat de landelijke ontwikkeling van de lokale lastendruk in 2020 dezelfde is als in 2019 blijven we ook in 2020 € 22,50 onder het landelijke gemiddelde.

• We verhogen de OZB niet (0%).
• We verhogen de rioolheffing niet (0%).
• We verhogen de afvalstoffenheffing met 15%. Daarnaast onttrekken we € 868.000 uit de vrijval van de algemene bedrijfsreserve om het restant tekort binnen afval af te dekken.

7. Bij gesubsidieerde professionele instellingen is in zijn algemeenheid sprake van een 80/20-verhouding tussen het loongevoelige en prijsgevoelige deel van de uitgaven. Voor budgetsubsidies wordt voor de compensatie van loonstijging uitgegaan van de specifieke CAO-ontwikkelingen per sector en voor de compensatie van prijsstijging wordt uitgegaan van de nullijn. Bij de overige subsidies zoals  professionele instellingen zonder budgetovereenkomst en niet-professionele organisaties wordt de nullijn voor prijscompensatie gehanteerd.
8. De rekenrente stellen we in principe vast op 1,5%. De rente voor de grondexploitaties bedraagt in de begroting 1,2%. Dit is gebaseerd op landelijke verslagleggingsvoorschriften.
9. De raming van de algemene uitkering uit het gemeentefonds hebben we gebaseerd op de septembercirculaire 2019.
10. In programma 11 hebben we een jaarlijkse post onvoorzien van € 300.000 opgenomen. Deze post is bedoeld om incidentele tegenvallers op te vangen. Het college besluit over de inzet van deze post. Daarbij geldt de voorwaarde dat inzet past binnen de criteria: onuitstelbaar, onvermijdbaar en onvoorzienbaar. De verantwoording hierover nemen we op in de reguliere planning- en controldocumenten met vaststelling door de gemeenteraad.